III PSK 53/22, Ustanie zakazu konkurencji po stronie pracownika przed ustaniem umowy. Stosowanie instytucji niemożliwości spełnienia świadczenia do umów o zakazie konkurencji. Zastrzeżenie odstąpienia od umowy o zakazie konkurencji - Postanowienie Sądu Najwyższego ; VIII Pa 44/23 - Wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi
Zakaz konkurencji między przedsiębiorcami, czyli w relacjach B2B, to bardzo szerokie pojęcie. W każdej umowie może być zupełnie inaczej sformułowany i określać inne obowiązki w zależności od charakteru współpracy. W przeciwieństwie do zakazu konkurencji pracownika względem pracodawcy, zakaz konkurencji B2B to bardzo elastyczna materia. Warto więc wiedzieć, jak skutecznie uregulować tę kwestię. Z artykułu „Zakaz konkurencji B2B” dowiesz się, jak umownie wprowadzić zakaz konkurencji w relacjach między przedsiębiorcami i zabezpieczyć się przed działaniem współpracowników na Twoją niekorzyść. Jeśli potrzebujesz pomocy w zw. z ustanowieniem zakazu konkurencji B2B lub chciałbyś skutecznie ochronić się przed nieuczciwą konkurencją Twoich współpracowników, to jestem w stanie Ci pomóc. Udzielam konsultacji dla klientów z całej Polski, w tym także online i telefonicznie. Zapraszam do zapoznania się z ofertą mojej Kancelarii (Obsługa Prawna Firm) oraz do kontaktu. Na czym polega zakaz konkurencji B2B Zakaz konkurencji między przedsiębiorcami powinien wynikać z kontraktu B2B. Żadne przepisy nie precyzują zasad ustanawiania zakazu konkurencji we współpracy opartej o B2B. Planując podpisanie umowy o zakazie konkurencji, kieruj się zatem zasadą, zgodnie z którą można umówić się na wszystko, ale bez przesady. „Bez przesady” oznacza, że zbyt daleko idące obowiązki mogą zostać uznane za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego albo naruszające granice swobody umów, a wtedy umowa będzie nieważna. Wówczas będziesz pozbawiony realnej ochrony przed działaniem współpracowników w sposób niekorzystny dla Twoich interesów zarobkowych. Wyjaśnijmy, co może obejmować zakres konkurencji i kogo powinien dotyczyć, a także jak ustalić jego granice, aby nie można było podważyć jego ważności. Co może obejmować zakaz konkurencji Jeżeli chcesz podpisać umowę z innym przedsiębiorcą, możesz nałożyć na drugą stronę zakaz konkurencji B2B – o ile będzie obejmował taką działalność, która jest rzeczywiście dla Ciebie konkurencyjna. Zastanówmy się więc, co oznacza konkurencja. Działalność konkurencyjna to po prostu przedsięwzięcie o zakresie przedmiotowym pokrywającym się z działalnością innego podmiotu, które obejmuje grono tych samych odbiorców. Krótko mówiąc, handel tymi samymi produktami stanowi działalność konkurencyjną, ponieważ może prowadzić do utraty klientów na rzecz innego sprzedawcy. Jeżeli więc Twój klient może zastąpić Twój produkt bądź usługę, produktem lub usługą firmy „X”, to „X” jest Twoim konkurentem. Częstym błędem jest zakazywanie świadczenia jakichkolwiek usług na rzecz konkurentów danego przedsiębiorcy. Nie możesz jednak zabronić firmie sprzątającej zawierania z Twoją konkurencją jakichkolwiek umów. Świadczenie takich usług na rzecz Twojej konkurencji w żaden sposób nie będzie Ci zagrażać, ponieważ firma sprzątająca z zasady nie ma dostępu do know-how danego przedsiębiorcy. Pamiętaj, że zakaz konkurencji nie może prowadzić do zupełnego zaprzestania wykonywania zawodu przez współpracownika tylko po to, by sprostać wymogom umownym. W związku z tym zakaz konkurencji zawsze musi być ograniczony w czasie. Nie możesz też zakazać kontrahentom wykonywania działalności, którą się nie zajmujesz. Co obejmuje zakaz konkurencji B2B Jak określić przedmiot zakazu konkurencji Działalność konkurencyjną możesz w umowie o współpracy B2B opisać na różne sposoby np.: wskazując określone kody PKD (jest to ryzykowne w przypadku, gdy konkurent nie zaktualizuje swojego kodu działalności w rejestrze), podając nazwy konkretnych podmiotów, z którymi zabrania się współpracy w ramach zakazu konkurencji, opisując dokładne czynności składające się na wykonywanie konkurencyjnych usług. W razie wątpliwości, w jaki sposób określić zakaz konkurencji w kontrakcie B2B, zwróć się po poradę do adwokata lub radcy prawnego, którzy pomogą Ci odpowiednio opisać działalność konkurencyjną w stosunku do Twojego przedsiębiorstwa. Kogo powinien dotyczyć zakaz konkurencji Zakaz konkurencji może dotyczyć każdego przedsiębiorcy, z którym współpracujesz i któremu udostępniasz: know-how, ważne kontakty handlowe/biznesowe, bądź bazę klientów. Niezależnie od tego, co jest podstawą Waszej współpracy – umowa agencyjna, inna umowa cywilnoprawna (np. umowa zlecenie) czy kontrakt menedżerski, w wiążącej Was umowie możecie zawrzeć stosowną klauzulę zakazu konkurencji bądź podpisać odrębne porozumienie w tym przedmiocie. Już na etapie negocjacji o zasadach współpracy warto poruszyć ten temat z potencjalnym współpracownikiem. Weź pod uwagę, że narzucenie zakazu konkurencji bez konsultacji z drugą stroną może być podstawą do uznania, że umowa jest sprzeczna z zasadą swobody umów, a w efekcie nieważna. Zakaz konkurencji powinien być fair dla obu stron umowy. Z jednej strony powinieneś należycie zabezpieczyć się przed naruszeniem Twoich interesów, ale z drugiej strony Twój kontrahent powinien zrozumieć istotę zakazu i jego obowiązki w tym zakresie. W przeciwnym wypadku klauzula wprowadzająca zakaz konkurencji może spotkać się ze sprzeciwem ze strony potencjalnego współpracownika. Granice zakazu konkurencji B2B Treść zakazu konkurencji nie może budzić żadnych wątpliwości. Przedsiębiorca, którego dotyczy zakaz konkurencji B2B, musi dokładnie wiedzieć, czego ma się wystrzegać. Poza tym zbyt szeroko ujęty zakaz konkurencji może naruszać zasady współżycia społecznego i w razie sporu sąd uzna, że jest on nieważny. Klauzula zakazu konkurencji powinna więc określać przynajmniej takie kwestie jak: czas obowiązywania zakazu, granice geograficzne zakazu konkurencji, formy prowadzenia działalności objęte zakazem. Pamiętaj, że nie możesz zakazać współpracownikowi działania na rynkach, na których sam nie świadczysz żadnych usług. Jako przykład niech posłuży nam prowadzenie działalności tylko na terenie Polski. W takim przypadku nie możesz nałożyć na innego przedsiębiorcę zakazu świadczenia usług w innych krajach. Podobnie jeżeli działasz tylko w Europie, to zakaz konkurencji nie może dotyczyć działalności w Azji. W klauzuli zakazu konkurencji należy także sprecyzować, jakie formy prowadzenia działalności konkurencyjnej są zabronione, np.: świadczenie pracy, wykonywanie usług w relacji B2B, prowadzenie działalności gospodarczej na własny rachunek, uczestniczenie w spółkach w charakterze wspólnika bądź pełnienie funkcji członka zarządu. Granice zakazu konkurencji Czy musisz podpisać klauzulę o zakazie konkurencji? Niezależnie od zakazu konkurencji B2B wyrażonego w umowie, wszyscy przedsiębiorcy zobowiązani są konkurować ze sobą w uczciwy sposób. Dotyczy to wszystkich konkurentów na rynku – niezależnie od tego, czy dani przedsiębiorcy kiedykolwiek ze sobą współpracowali. Istnieje ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, w której zamieszczono następujący przepis (art. 3): czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta W tym akcie znajdują się także przykłady czynów nieuczciwej konkurencji, a wśród nich: naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa, naśladownictwo produktów, nieuczciwa lub zakazana reklama. Brak zakazu konkurencji w umowie nie oznacza jeszcze, że można konkurować w dowolny sposób. Każdy przedsiębiorca ponosi odpowiedzialność za czyny nieuczciwej konkurencji. Jeżeli więc nie podpisałeś ze współpracownikiem klauzuli o zakazie konkurencji, a Twój współpracownik działa na Twoją szkodę i wykorzystuje poufne informacje, wciąż możesz pociągnąć do odpowiedzialności. Zwróć się do adwokata lub radcy prawnego, którzy wskażą, jakie kroki powinieneś podjąć. Czas trwania zakazu konkurencji b2b Dla skuteczności wprowadzenia zakazu konkurencji kluczowe jest ustalenie granic czasowych jego obowiązywania. Do wyboru są trzy podstawowe opcje: zakaz konkurencji przed nawiązaniem współpracy, w trakcie współpracy, zakaz konkurencji B2B po ustaniu współpracy. Zakaz konkurencji w czasie negocjacji Przed nawiązaniem współpracy trudno jest wymagać od innego przedsiębiorcy, by nie prowadził on działalności konkurencyjnej. W trakcie negocjacji treści umowy B2B nie można skutecznie nałożyć na potencjalnego współpracownika zakazu konkurencji. Sąd uznałby to za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i w efekcie niewiążące. Dobrą praktyką jest jednak podpisywanie umów o zachowaniu poufności (tzw. umów NDA). Wówczas wszelkie informacje otrzymane w trakcie negocjacji stanowią tajemnicą, a ich ujawnienie przez drugą stronę powinno skutkować koniecznością zapłaty kary umownej. Zakaz konkurencji w czasie trwania współpracy Natomiast zakaz konkurencji w czasie współpracy jest dopuszczalny i jego zasadność nie budzi wątpliwości. Warto też dodać, że w relacjach B2B zakaz konkurencji jest najczęściej nieodpłatny. Co do zasady korzyści, jakie przedsiębiorca czerpie ze współpracy, w tym umówione wynagrodzenie, rekompensują mu niedogodności wynikające z zakazu prowadzenia działalności konkurencyjnej. Zakaz konkurencji po ustaniu umowy Sprawa bardziej komplikuje się w przypadku zakazu konkurencji po ustaniu współpracy między przedsiębiorcami. Zakaz konkurencji obowiązujący dłużej niż umowa o współpracy B2B jest dopuszczalny, ale dużo łatwiej go zakwestionować. Ustalając treść klauzuli o zakazie konkurencji trzeba wziąć pod uwagę przede wszystkim dwa aspekty: czas trwania zakazu, odpłatność zakazu konkurencji. Po pierwsze, okres obowiązywania zakazu konkurencji nie może być zbyt długi. Nie może prowadzić do paraliżu działalności innego przedsiębiorcy. Nie ma gotowego rozwiązania w zakresie maksymalnej długości zakazu konkurencji. W zależności od charakteru współpracy 6 miesięcy po zakończeniu współpracy będzie w pełni uzasadnione, w innym będzie to rok lub dwa miesiące. Kryterium może być użyteczność know-how bądź informacji, które w czasie współpracy uzyskał Twój współpracownik. Po drugie, przepisy nie nakładają obowiązku zapłaty wynagrodzenia na rzecz przedsiębiorcy w czasie trwania zakazu konkurencji (tak jak ma to miejsce w relacji pracodawca – pracownik). W relacjach B2B współpracownicy to równe sobie podmioty, więc generalnie nie istnieje prawnie narzucony obowiązek wynagradzania jednego z nich za okres, w którym jest on zobowiązany do niepodejmowania działalności konkurencyjnej. Jeżeli jednak zakaz konkurencji będzie zbyt daleko idący tj. ustanowiony na stanowczo za długi okres i to bez żadnej rekompensaty finansowej, może być uznany za sprzeczny z zasadą swobody umów. Ustanawiając zakaz konkurencji po ustaniu umowy, trzeba więc mieć się na baczności. Zakaz, który nakłada niewspółmierne obowiązki na drugą stronę w relacji B2B może być uznany za nieważny. Nie będziesz wówczas mógł żądać rekompensaty za prowadzenia działalności konkurencyjnej przez byłego współpracownika. Zakaz konkurencji B2B Skutki złamania zakazu konkurencji Wiesz już, jak określić przedmiot i granice zakazu konkurencji. Niezwykle istotna kwestia to skutki jego złamania. Opcji jest wiele, ponieważ umówić możecie się na wszystko, ale – jak już wspominaliśmy – w granicach rozsądku. Wśród najczęściej stosowanych sankcji za naruszenie zakazu konkurencji można wymienić: konieczność uiszczenia kary umownej, zapłata odszkodowania, zwolnienie z pracy. Opiszę je poniżej. Kara umowna Najprostszą do wyegzekwowania sankcją za złamanie zakazu konkurencji jest konieczność zapłaty kary umownej. Zasady nakładania kary umownej na przedsiębiorcę należy ustalić w umowie o zakazie konkurencji B2B. Trzeba dokładnie opisać, w jakich okolicznościach przedsiębiorca jest zobowiązany do uiszczenia kary umownej oraz jaka będzie jej wysokość. Kara umowna może być określona kwotowo (np. zł za każdy przypadek złamania zakazu konkurencji), ale jej możesz także określić sposób jej obliczenia w zależności od przyjętych w umowie czynników. Mechanizm można przyjąć dowolnie np. wysokość kary umownej może być uzależniona od spadku obrotów występującego na skutek złamania zakazu konkurencji. Pamiętaj, że zapisy dotyczące sposobu obliczania wysokości kary umownej muszą być transparentne dla drugiej strony. Odszkodowanie za złamanie zakazu konkurencji B2B Dobrym pytaniem jest, co w sytuacji, gdy szkody w wyniku naruszenia zakazu konkurencji są tak wysokie, że kara umowna w ustalonej wysokości ich nie pokrywa. Na taką okoliczność możesz zabezpieczyć się, zastrzegając w umowie, że będziesz miał możliwość dochodzenia od współpracownika odszkodowania przewyższającego wysokość kary umownej. Pamiętaj, że bez takiego zastrzeżenia, będziesz mógł żądać zapłaty tylko i wyłącznie kary umownej – niezależnie od wysokości poniesionych strat. Zadbaj więc o to już na etapie projektowania umowy o zakazie konkurencji. Zwolnienie z pracy W przypadku relacji B2B, w których jedna ze stron jest tzw. samozatrudnionym przedsiębiorcą, sankcją za złamanie zakazu konkurencji może być rozwiązanie umowy o współpracy ze skutkiem natychmiastowym. Jest to bardzo podobne do rozwiązania umowy z pracownikiem bez wypowiedzenia, czyli samozatrudniony zostaje zwolniony z obowiązków przewidzianych w kontrakcie B2B, czyli de facto – zwolniony z pracy. Szczególne rodzaje zakazów konkurencji W obrocie wiele przedsiębiorców posługuje się klauzulami o zakazie konkurencji. W przypadku pewnych grup zawodowych mają one szczególne znaczenie i są pewnym standardem rynkowym. Dla przykładu wskażmy zakaz konkurencji wiążący programistów, lekarzy, menedżerów oraz pracowników działów sprzedaży. Programiści Bez wątpienia programiści to osoby, które czerpią bardzo wiele know-how od przedsiębiorcy, na rzecz którego świadczą usługi. Mają oni bowiem wgląd do wszelkich zasobów systemowych i serwerowych. W relacjach B2B z programistami firmy informatyczne bardzo często stosują zakaz konkurencji, który polega przede wszystkim na zakazie nawiązywania stosunków gospodarczych z innymi wiodącymi podmiotami w branży. W przeciwnym wypadku cenna wiedza na temat funkcjonowania systemów mogłaby zostać wykorzystana u konkurencji. Lekarze Przez wiele lat mówiło się, że nie jest możliwe zastrzeżenie zakazu konkurencji lekarza pozostającego w stosunku pracy ani w relacjach B2B. Przyjmuje się jednak, że jest to jak najbardziej możliwe i nie pozostaje w sprzeczności z charakterem zawodu lekarza. Wobec lekarza świadczącego usługi na rzecz jednej przychodni czy szpitala, może więc zastrzec zakaz wykonywania takich czynności na rzecz innych podmiotów leczniczych. Menadżerowie (członkowie zarządu) Niezwykle istotny jest zakaz konkurencji menedżerów, czyli osób zarządzających spółkami w charakterze członków zarządu. Menedżerowie mają dostęp do wszelkich poufnych informacji danego przedsiębiorstwa, doskonale znają bazę jego klientów, biznesplan oraz całe zgromadzone know-how. W związku z tym większość spółek w relacjach B2B z zarządcami decyduje się na wprowadzenie zakazu konkurencji. Obejmować on powinien zakaz prowadzenia konkurencyjnej działalności gospodarczej na swój rachunek, a także zarządzania przedsiębiorstwem o zbliżonym przedmiocie działalności. W pełni uzasadnione jest rozszerzenie zakazu konkurencji również na okres po zakończeniu pełnienia funkcji przez danego członka zarządu. W przeciwnym wypadku konkurenci mogliby nawiązać współpracę z takim menedżerem krótko po jego odejściu z danej spółki i wykorzystać posiadaną przez niego wiedzę na swoją korzyść. Pracownicy działów sprzedaży Z punktu widzenia przychodów przedsiębiorców i bazy odbiorców kluczowe jest zawarcie umów o zakazie konkurencji z osobami wchodzącymi w skład działów sprzedaży. Takie osoby mają bowiem bezpośrednie relacje z klientami i nierzadko próbują działać na własny rachunek bądź przejść do konkurencji ze zgromadzoną bazą klientów. Również w tym przypadku dobrze jest objąć zakazem konkurencji cały okres współpracy oraz określony czas po jej zakończeniu. Zabezpieczy to Twoje przedsiębiorstwo przed utratą klientów na rzecz Twojego współpracownika. Czy można obejść zakaz konkurencji B2B? Pamiętaj, że Twoi kontrahenci będą próbować uchylić się od obowiązującego ich zakazu konkurencji. Najprostszym sposobem jest podważenie jego skuteczności i podnoszenie, że jest on nieważny. Aby tego uniknąć, klauzula zakazu konkurencji bądź umowa zawarta w tym przedmiocie musi być bardzo precyzyjnie spisana. Miej na uwadze, że zbyt szerokie określenie zakazu bądź jego granic może zostać uznane za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Nieważność zakazu konkurencji powoduje także nieważność zapisów dotyczących kary umownej bądź dochodzenia odszkodowania przenoszącego jej wartość. Dlatego tak istotne jest prawidłowe uregulowanie zakazu konkurencji. W razie sporu będziesz musiał wykazać zatem, że zakaz konkurencji w przyjętym brzmieniu jest kluczowy dla interesów Twojego przedsiębiorstwa. Aby być do tego przygotowanym, treść umowy skonsultuj z profesjonalnym pełnomocnikiem na etapie jej projektowania. Adwokat lud radca prawny wskażą, jak należy sformułować zakaz konkurencji, by nie został on podważony przez Twoich współpracowników, a Twoje interesy były jak najlepiej zabezpieczone. Potrzebujesz pomocy adwokata? Jeśli chciałbyś skorzystać z mojej pomocy, zapraszam do kontaktu. Działam na terenie takich miast jak: Poznań, Luboń, Gniezno, Śrem, Środa Wielkopolska, Grodzisk Wielkopolski, Swarzędz, Leszno, Piła, Kościan, Jarocin, Września oraz Wolsztyn. Posiadam także oddział w Świeciu, pracując w takich miejscowościach jak Grudziądz, Chełmno i Tuchola. W trudnych sprawach gospodarczych działam w CAŁEJ POLSCE! Udzielam także konsultacji telefonicznych oraz konsultacji online. Pamiętaj, że zakaz konkurencji B2B to poważna sprawa, dlatego warto skorzystać z pomocy adwokata lub radcy prawnego. Masz pytania? Napisz! Zadzwoń! Adwokat Marlena Słupińska-Strysik e-mail: biuro@ tel. 61 646 00 40 tel. 68 419 00 45 tel. 52 511 00 65 Komentarze:Na współczesnym rynku pracy, umowa ta, dla której najlepszą nazwą byłaby umowa klauzuli konkurencyjnej lub umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, jest zawierana coraz częściej. A im większa częstotliwość korzystania z jakiejś instytucji prawnej, tym więcej pojawia się wątpliwości interpretacyjnych, jej dotyczących.
Umowa o zakazie konkurencji może dotyczyć pracowników zarówno w czasie trwania umowy o pracę, jak i po jej rozwiązaniu. W niniejszym artykule przybliżymy zasady zawierania takiej umowy, jej formę, prawa i obowiązki z nią związane, a także wzór, który można wykorzystać w celu zawierania tego rodzaju umów z pracownikami. Pobierz darmowy wzór umowy o zakazie konkurencji w formacie PDF oraz DOCX! Do pobrania: Umowa o zakazie konkurencji – na jakich zasadach jest zawierana i w jakiej formie? Problematyka zawierania tzw. umów konkurencyjnych uregulowana jest w ustawie z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks pracy (kp). Jest to jednak umowa cywilnoprawna, stąd też stosuje się do niej przepisy ogólne dotyczące umów z ustawy z dnia 23 kwietnia Kodeks cywilny (kc). Umowa o zakazie konkurencji może zostać zawarta zarówno w czasie trwania stosunku pracy, jak i po jego zakończeniu. Aby umowa o zakazie konkurencji była ważna, musi zostać zawarta w formie pisemnej – jej niezachowanie powoduje bezwzględną nieważność umowy, nie wywołuje ona skutków prawnych. Umowa o zakazie konkurencji ma na celu zobowiązanie się pracownika (lub byłego pracownika) do tego, że w określonym zakresie nie będzie prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy ani też świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność. Pracownik nie ma prawa domagania się dodatkowego wynagrodzenia czy odszkodowania za stosowanie się do zakazu konkurencji. Jest to jeden z przejawów lojalności pracownika wobec pracodawcy. Przykład 1. Umowa o zakazie konkurencji może być zawierana na przykład z kierowcami, którzy wykonują przewóz osób – aby upewnić się, że nie przekraczają oni dobowego wymiaru czasu pracy i nie są przemęczeni – w celu zapewnienia bezpieczeństwa pasażerom. W odniesieniu do byłych pracowników umowę tę zawiera się jeszcze w czasie trwania ich stosunku pracy (np. w okresie wypowiedzenia). Dotyczyć to może jednak tylko tych byłych pracowników, którzy mają dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę. Czas trwania zakazu konkurencji po ustaniu zatrudnienia jest ustalany wspólnie przez strony – Kodeks pracy nie precyzuje tej kwestii, zatem powinno być to stosowne do okoliczności i do posiadanych przez pracownika informacji, rynku, wartości przedsiębiorstwa pracodawcy. Przykład 2. Do pracowników posiadających istotne informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę, można zaliczyć programistów i informatyków pracujących nad konkretnym, niszowym projektem lub też kucharzy, którzy pobierali nauki od szefów kuchni i zdobyta wiedza, i umiejętności pozwoliłyby im otworzyć własne restauracje oferujące podobne dania. Są to tylko przykłady, każda działalność, która charakteryzuje się unikatowością, może być bowiem podstawą do zawarcia umowy o zakazie konkurencji z pracownikiem, którego stosunek pracy ustanie. Klauzula konkurencyjna dla byłych pracowników różni się od klauzuli dla aktualnych pracowników tym, że należy się im odszkodowanie za przestrzeganie zakazu konkurencji. Odszkodowanie to nie może być niższe niż 25% wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika przed ustaniem stosunku pracy przez okres odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu konkurencji. Przykład 3. Jeżeli pracownik był zatrudniony u konkretnego pracodawcy przez 10 lat, posiada specjalistyczną wiedzę, doświadczenie, operuje informacjami, których ujawnienie naraziłoby pracodawcę na szkodę, pracodawca może zawrzeć z nim umowę o zakazie konkurencji na okres na przykład trzech lat. Wówczas podstawą obliczenia odszkodowania będzie wynagrodzenie z ostatnich trzech lat. Odszkodowanie może być wypłacane w miesięcznych ratach, można także wypłacić je jednorazowo. O tej kwestii decyduje zgodna wola stron zawartej umowy. Co ciekawe, mimo że w kp wskazane jest, że klauzula konkurencyjna powinna zostać zawarta w odrębnej umowie, wielokrotnie jest ona ujmowana w umowie o pracę. Nie stanowi to żadnego uchybienia – praktyka ta jest częsta, a sądy ją akceptują. Klauzula konkurencyjna może zawierać przepisy umożliwiające stronom odstąpienie od niej, jej wypowiedzenie. Jej ustanie, może być także wynikiem porozumienia stron lub spełnienia zastrzeżonego warunku, jakim może być na przykład likwidacja byłego pracodawcy. Prawa i obowiązki pracodawcy Do praw pracodawcy należą możliwość: dochodzenia od pracownika (byłego pracownika) wyrównania szkody wyrządzonej naruszeniem przez zobowiązanego zakazu konkurencji, domagania się zapłaty kary umownej (jeśli taka jest przewidziana na podstawie umowy), żądania ustalenia przez sąd wysokości odszkodowania za przestrzeganie zakazu konkurencji przez pracownika. Do obowiązków pracodawcy należy: zaproponowanie pracownikowi umowy, sporządzenie jej i podpisanie w formie pisemnej; wypłacanie odszkodowania w przewidzianym umową terminie. Prawa i obowiązki pracownika Do praw pracownika należy: prawo otrzymywania odszkodowania za stosowanie się do zakazu konkurencji, możliwość żądania ustalenia przez sąd wysokości odszkodowania za przestrzeganie zakazu konkurencji. Do obowiązków pracownika należy: stosowanie się do zakazu konkurencji, zgodnie z jego zakresem, w umówionym czasu; wyrównanie szkody pracodawcy, jeśli zostanie wyrządzona naruszeniem przez pracownika zakazu konkurencji; wykonanie kary umownej, jeśli spełnione zostaną przesłanki do jej nałożenia. Podsumowując, w każdej tego typu umowie, pod rygorem jej nieważności, trzeba wskazać: zakres zakazu konkurencji, czas trwania umowy, wysokość odszkodowania. Z końcem czerwca 2017 r. umowa o pracę z tym pracownikiem została rozwiązana i 7 lipca 2017 r. wypłacono mu odszkodowanie w wysokości wynikającej z umowy o zakazie konkurencji.Pracując długo w jednym miejscu pracy, często nabywamy doświadczenia, które pomogłoby nam we własnym biznesie. Jednak czy to legalne? Przed takim dylematem stanął jeden z naszych prawne w serwisie PracaNarzeczony podpisał umowę lojalnościową dziewięć lat temu, zatrudniając się w sklepie motoryzacyjnym. Obecnie złożył wypowiedzenie i chciałby otworzyć swój sklep motoryzacyjny. Czy może otworzyć swój sklep mimo podpisanej lojalki? Czy można ten dokument jakoś obejść?Na pytanie odpowiada Andrzej Fortuna - radca prawny z kancelarii Radcy Prawnego Fortuna. Precyzyjna odpowiedź na postawione pytanie wymagałaby analizy podpisanych przez pracownika dokumentów. W praktyce bowiem umową lojalnościową (tzw. "lojalką") określa się zarówno ustalony umownie zakaz konkurencji, jak i umowę w sprawie podnoszenia przez pracownika kwalifikacji zawodowych na koszt pracodawcy. Kwestie dotyczące podnoszenia kwalifikacji zawodowych przez pracownika zostały uregulowane w art. 102 i kolejnych Kodeksu pracy. Jeśli pracownik podnosi kwalifikacje zawodowe z inicjatywy pracodawcy lub za jego zgodą, a pracodawca finansuje, choćby w części, naukę pracownika czy jego wydatki związane z nauką - strony zawierają na piśmie umowę, mocą której pracownik zobowiązuje się przepracować u pracodawcy określony czas (nie dłużej niż trzy lata). Wcześniejsze rozwiązanie stosunku pracy, w zależności oczywiście od przyczyn takiego stanu rzeczy, może się wówczas wiązać z koniecznością zwrócenia pracodawcy poniesionych kosztów, proporcjonalnie do czasu nieprzepracowanego pomimo zapytania jednak zdaje się wynikać, że w niniejszej sprawie chodzi raczej o umowę o zakazie konkurencji, o której mowa w art. 1011-1014 Kodeksu pracy. Mocą takiej umowy, zawartej pod rygorem nieważności w formie pisemnej, pracownik zobowiązuje się do nieprowadzenia działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy ani też do niepodejmowania pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność konkurencyjną. Za działalność konkurencyjną należy uznać działalność, która odnosi się do tego samego zakresu przedmiotowego i jest skierowana do tego samego kręgu odbiorów, a więc obiektywnie mogłaby negatywnie oddziaływać na interesy prowadzone przez dwa warianty umowy o zakazie konkurencji - jeden odnosi się do zakazu konkurencji w trakcie trwania stosunku pracy, drugi - do zakazu konkurencji po ustaniu zatrudnienia. Zawarcie umowy o zakazie konkurencji w trakcie trwania zatrudnienia u danego pracodawcy z zasady nie wiąże się dla pracownika z uzyskiwaniem dodatkowych profitów od pracodawcy. Natomiast naruszenie zakazu konkurencji i spowodowanie tym szkody pracodawcy upoważnia pracodawcę do dochodzenia od pracownika odszkodowania na zasadach określonych w Kodeksie pracy (a więc teoretycznie do wysokości trzykrotności miesięcznego wynagrodzenia pracownika, jednakże jeśli szkoda została wyrządzona umyślnie - a tak może być w większości przypadków naruszenia zakazu konkurencji - wówczas pracownik odpowiada do pełnej wartości szkody). Może się to też wiązać z rozwiązaniem przez pracodawcę umowy o pracę w trybie dyscyplinarnym - i to pomimo trwania okresu wypowiedzenia. Natomiast w zakresie podejmowania działalności konkurencyjnej po zakończeniu obowiązywania umowy o pracę zasady są nieco inne. Po pierwsze, umowa o zakazie konkurencji jest tu zawierana jedynie z pracownikiem mającym dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę. Aczkolwiek trzeba przy tym wskazać, że w orzecznictwie upowszechniło się stanowisko, iż pracodawca ma prawo do subiektywnej oceny, czy dany pracownik posiada informacje, o jakich mowa powyżej, a więc, czy może stać się drugą stroną umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku drugie, za powstrzymanie się od podejmowania działalności konkurencyjnej po ustaniu stosunku pracy pracownikowi należy się od pracodawcy stosowne odszkodowanie, które nie może być niższe niż 25 proc. wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika przed ustaniem stosunku pracy przez okres odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu konkurencji. Odszkodowanie może być wypłacane w miesięcznych ratach. Tym samym pracownik otrzymuje stosowną rekompensatę za ograniczenie jego działalności. Kodeks pracy nie przewiduje możliwości wypowiedzenia takiej umowy o zakazie konkurencji. Jednakże przyjmuje się, że strony mogą przewidzieć taką możliwość. Zgodnie jednak ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, wyrażonym w wyroku z 12 marca 2014 r., sygn. akt II PK 151/13, możliwość wypowiedzenia umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy musi wyraźnie wynikać z tej umowy. W praktyce jednak raczej nie zdarza się zastrzeżenie dopuszczalności wypowiedzenia umowy przez pracownika, a prawo to jest zastrzegane dla pracodawcy. Należy jednocześnie zwrócić uwagę na szczególną regulację związaną z pandemią. Zgodnie bowiem z treścią art. 15gf pkt 1) ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych - w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19, pracodawca, na rzecz którego ustanowiono zakaz działalności konkurencyjnej po ustaniu stosunku pracy, może go wypowiedzieć z zachowaniem terminu siedmiu - co istotne - zakaz konkurencji przestaje obowiązywać przed upływem terminu, na jaki została zawarta umowa, w razie ustania przyczyn uzasadniających taki zakaz lub w razie niewywiązywania się pracodawcy z obowiązku wypłaty także pamiętać, że zakres zakazu konkurencji winien być w umowie określony w sposób konkretny i możliwie precyzyjny. Zakaz taki stanowi bowiem ograniczenie zasady wolności prowadzenia działalności gospodarczej czy swobody podejmowania zatrudnienia. Zatem wszelkie ograniczenia tychże zasad muszą być wykładane ściśle, nie można ich domniemywać czy przyjmować w drodze zatem powyższe na grunt przedstawionej sprawy, w pierwszej kolejności należy ustalić, jaki charakter ma umowa o zakazie konkurencji podpisana przez pracownika. Jeśli jest to tylko umowa o zakazie konkurencji w trakcie trwania stosunku pracy, to pracownika po zakończeniu umowy o pracę zakaz konkurencji obowiązywał nie będzie. Jednakże póki trwa okres wypowiedzenia, to oczywiście od działalności konkurencyjnej należałoby się trójmiejskich pracodawcówJeżeli jednak pracownik zawarł umowę o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy - to po rozwiązaniu umowy o pracę pracownik - w zakresie i okresie wskazanym w umowie - będzie zobowiązany do niepodejmowania działalności konkurencyjnej, jeśli pracodawca zgodnie z umową będzie mu wypłacał stosowne odszkodowanie, nie mniejsze niż 25 proc. wynagrodzenia otrzymanego w czasie odpowiadającym długości umówionego okresu zakazu konkurencji. W mojej ocenie otwarcie sklepu o takim samym profilu, jaki posiada pracodawca, działającego na tym samym rynku, na jakim działa pracodawca, z dużą dozą prawdopodobieństwa może być uznane za naruszenie zakazu konkurencji. Oczywiście kluczowe mogą tu być zapisy zawartej umowy i sformułowania odnoszące się do zakresu przedmiotowego ustalonego zakazu marginesie jednak należy zwrócić uwagę na dodatkową kwestię. Otóż nawet jeśli analiza danej sprawy doprowadzi do wniosku, że pracownika nie obowiązuje zakaz konkurencji, to jednak nie oznaczać będzie zupełnej swobody jego działań. Wymagana jest szczególna ostrożność. Zgodnie bowiem z treścią art. 9 Ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców przedsiębiorca powinien wykonywać działalność gospodarczą zgodnie z zasadami uczciwej konkurencji, poszanowaniem dobrych obyczajów oraz słusznych interesów innych przedsiębiorców. Kwestie nieuczciwej konkurencji reguluje Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, zakazując wykorzystywania tajemnicy cudzego przedsiębiorstwa, naśladownictwa produktów, nakłaniania pracowników innego przedsiębiorcy do niewykonywania lub nienależytego wykonywania obowiązków czy też nakłaniania klientów czy kontrahentów innego przedsiębiorcy do rozwiązywania lub nienależytego wykonywania umowy w celu przysporzenia korzyści sobie lub osobom trzecim albo szkodzenia przedsiębiorcy, jak również rozpowszechniania nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd wiadomości o swojej lub innych firmach w celu przysporzenia korzyści lub wyrządzenia szkody. Należy zatem pamiętać, że - niezależnie od tego, czy zakaz konkurencji obowiązuje, czy też nie - stworzenie nowego podmiotu gospodarczego nie może bazować na takich nieuczciwych praktykach. W przeciwnym razie istnieje prawdopodobieństwo narażenia na odpowiedzialność odszkodowawczą czy nawet karną. Porady prawnika Masz wątpliwości dotyczące działań firmy, która Cię zatrudnia? Nie wiesz jak postąpić w sporze z pracodawcą, jakie możliwości pozostawia Ci prawo pracy? A może po prostu jest temat, który Cię nurtuje i chcesz poznać zastosowanie bieżących przepisów? Prześlij swoje pytania mailem: serwispraca@ Na pytania czytelników odpowiadać będą radcy z trójmiejskich kancelarii. Odpowiedzi na wybrane pytania publikowane będą w Serwisie Praca portalu
Jeśli zamierzasz zawrzeć B2B szczególnie uważnie przeczytaj postanowienia o zakazie konkurencji. Dla specjalistów IT okres trwania zakazu konkurencji to w praktyce zwykle około 6 miesięcy i jest tym dłuższy, im ważniejsze są informacje, do których miałeś dostęp w pracy. Sensem zakazu konkurencji jest wzmocnienie NDA, bo ma Przykład z mojej praktyki: Pani Matylda 👩🏻 już od miesiąca nie pracuje z Panem Romanem👨🏻🦰 Pani Matylda pracowała na stanowisku Senior Developera 👩🏼💻. Pracowała na umowie o pracę. Teraz obowiązuje ją sześciomiesięczny zakaz konkurencji. Pracodawca miał wypłacać Pani Matyldzie miesięcznie 25% pierwszy miesiąc od odejścia Pani Matyldy z firmy. Na konto jednak nic nie wpłynęło 🤷♀️Pani Matylda zadzwoniła do Pana kiedy dostanę pieniądze za zakaz konkurencji❓ Pan Roman odpowiedział: firma postanowiła nie płacić Ci odszkodowania i tym samym rozwiązała z Tobą umowę o zakazie konkurencji. Czy Pan Roman może tak zrobić ❓Odpowiedź:👉 Nie. Jeśli Pani Matylda przestrzegała zakazu to powinna dostać odszkodowanie. Na razie za pierwszy miesiąc przestrzegania zakazu konkurencji. 👉 Jeśli firma nie wypowie zakazu konkurencji to Pani Matyldzie naliczą się kolejne miesiące do zapłaty za przestrzeganie zakazu konkurencji. 👉Niepłacenie przez pracodawcę nie powoduje automatycznego rozwiązania umowy o zakazie konkurencji. Nawet gdy pracodawca nie chce już aby pracownik go przestrzegał. 👉 Pani Matylda jako były pracownik może wysłać pracodawcy wezwanie do zapłaty odszkodowania za zakaz konkurencji. Jeśli pracodawca mimo tego nie zapłaci to Pani Matylda może pracodawcę pozwać o zapłatę przed sądem.👉 Jeśli firma nie chce płacić za przestrzeganie przez pracownika zakazu konkurencji to powinna go wypowiedzieć. Wystarczy, że wysłałaby do Pani Matyldy wypowiedzenie zakazu konkurencji. Czy odszkodowanie za zakaz konkurencji obejmuje tylko podstawę wynagrodzenia czy również premie?Odszkodowanie za zakaz konkurencji obejmuje również wypłacone pracownikowi premie. Kodeks pracy (art. 101 (2) §3 KP) wprost wskazuje, że odszkodowanie za zakaz konkurencji obejmuje co najmniej 25% wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika. Odszkodowanie obejmuje wynagrodzenia otrzymane przez pracownika przez okres odpowiadający obowiązywaniu zakazu konkurencji. Jak to liczyć? Załóżmy, że pracownik ma zakaz konkurencji na 6 miesięcy. Pracował w firmie 3 lata. Otrzymywał podstawę wynagrodzenia i premię od wyniku. Kwota premii zmieniała się w zależności od wypracowanego wyniku. Odszkodowaniem będzie kwota wynagrodzenia, którą pracownik otrzymał w ciągu 6 miesięcy (podstawa + premie) na konto licząc od momentu jego odejścia z pracy. Momentem odejścia z pracy będzie moment kiedy kończy obowiązywać umowa o pracę. Nie będzie to moment złożenia wypowiedzenia czy podpisania porozumienia. A co z zakazem konkurencji na B2B?Inaczej jednak będzie przy zakazie konkurencji na B2B. Faktycznie przy umowach B2B zakaz konkurencji po zakończeniu współpracy może być bezpłatny. Nawet przez cały okres trwania zakazu konkurencji firma może za niego nie płacić. I tak przy B2B zakaz konkurencji będzie skuteczny. Osoba, która pracowała na B2B nie będzie mogła żądać odszkodowania za przestrzeganie zakazu konkurencji. A co w przypadku bezpłatnego zakazu konkurencji po zakończeniu B2B i karze umownej tylko dla ,,pracownika” (zleceniobiorcy)? Bezpłatny zakaz konkurencji na B2B może być dodatkowo wzmocniony karą umowną. Jeśli osoba, która po zakończeniu B2B złamie zakaz konkurencji to rzeczywiście firma, która go nałożyła będzie mogła żądać zapłaty kary kwestia to długość trwania zakazu konkurencji. Zakaz konkurencji, nawet przy B2B musi być dostosowany do ryzyka związanego z przejściem do konkurencji. Nie może być nadmierny. Przykładowo, jeśli ktoś w firmie pracował np. 1 rok to zakaz konkurencji po ustaniu współpracy nie powinien trwać np. 10 lat. Chyba, że faktycznie osoba przez ten 1 rok zapoznała się z bardzo wrażliwymi danymi firmy, które będą aktualne przez kolejne 10 lat po jej odejściu. Zbyt długie okresy trwania zakazu konkurencji można podważać w sądzie. Chcesz się dowiedzieć więcej? Posłuchaj podcastu o zakazie konkurencji. Kliknij tutaj. W razie sporu o odszkodowaniu orzeka sąd pracy. Art. 101 3. [Umowa o zakazie konkurencji] Umowy, o których mowa w art. 101 1 § 1 i w art. 101 2 § 1, wymagają pod rygorem nieważności formy pisemnej. Art. 101 4. [Stosunek do przepisów odrębnych] Przepisy rozdziału nie naruszają zakazu konkurencji przewidzianego w odrębnych przepisach. Zakaz konkurencji to inaczej zobowiązanie do powstrzymania się od prowadzenia działalności konkurencyjnej względem danego podmiotu. Osoby świadczące określony rodzaj usług, czy to na podstawie umowy o pracę, czy o współpracę często pozyskują kluczowe informacje dla danego przedsiębiorstwa. W związku z tym powszechne w obrocie gospodarczym stało się zawieranie umów o powstrzymaniu się od prowadzenia działalności konkurencyjnej względem danego podmiotu, zarówno pomiędzy firmą a pracownikiem, jak i w umowie między przedsiębiorcami. W dzisiejszym artykule omówimy czym jest odszkodowanie dla przedsiębiorcy objętego zakazem konkurencji oraz jakie są konsekwencje na gruncie podatku dochodowego i podatku VAT. Zakaz konkurencji między przedsiębiorcami – jak sporządzić umowę? Podpisanie umowy o zakazie konkurencji po zakończeniu współpracy między przedsiębiorcami jest dopuszczalne, przepisy ani orzecznictwo sądowe nie precyzuje jednak, czy w takiej sytuacji konieczne jest wypłacenie odszkodowania za przestrzeganie tego zakazu po zakończeniu okresu obowiązywania umowy. Trzeba jednak mieć na uwadze, że zapisy umowy o zakazie konkurencji nie powinny naruszać zasad współżycia społecznego. Umowa o powstrzymaniu się od prowadzenia działalności konkurencyjnej względem danego podmiotu powinna być zgodna z obowiązującymi przepisami, czyli odnosić się do przedmiotu działalności pracodawcy/zleceniodawcy określonego w przepisach prawa, aktach założycielskich zawarciem umowy o zakazie konkurencji pomiędzy przedsiębiorcami warto zapoznać się z ustawą o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Odszkodowanie dla przedsiębiorcy objętego zakazem konkurencji – konsekwencje w PIT Odszkodowanie wypłacone przedsiębiorcy z tytułu zakazu konkurencji, które wynika z umowy o świadczenie usług zawartej w ramach działalności gospodarczej, stanowi przychód z tej działalności. Do przychodów z tytułu prowadzenia firmy zaliczamy bowiem wszelkie wypłaty i świadczenia mające swoje źródło w działalności gospodarczej, których skutkiem jest powstanie u przedsiębiorcy korzyści 14 ust. 1 o podatku dochodowym od osób fizycznych:„Za przychód z działalności, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3, uważa się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont. U podatników dokonujących sprzedaży towarów i usług opodatkowanych podatkiem od towarów i usług za przychód z tej sprzedaży uważa się przychód pomniejszony o należny podatek od towarów i usług”.W art. 14 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wymienione zostały przykładowe czynności stanowiące przychód z działalności gospodarczej. Trzeba mieć na uwadze, że nie jest to jednak katalog zamknięty, w przeciwieństwie do spisu czynności zwolnionych z opodatkowania podatkiem dochodowym zawartych w art. 14 ust. 3 ustawy o PIT. Odszkodowanie wypłacone z tytułu zakazu konkurencji nie zostało zawarte w żadnym z powyższych wykazów, jednak z uwagi na otwarty charakter katalogu czynności opodatkowanych podatkiem dochodowym, taki rodzaj korzyści majątkowej osiągniętej przez przedsiębiorcę należy uznać za 21 ust. 1 pkt 3 lit. d ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych„Wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, oraz otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 ustawy- Kodeks pracy (Dz. U. z 2018 r. poz. 917, 1000 i 1076), z wyjątkiem odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji”.Powstrzymanie się od pewnych działań stanowiących przedmiot naszej działalności gospodarczej na podstawie umowy o świadczenie usług zawartej w ramach prowadzonej firmy ma zatem ścisły związek z tą działalnością i wynagrodzenie wypłacone z tego tytułu powinno zostać rozliczone w tej działalności. Oznacza to, że wynagrodzenie, o którym mowa należy doliczyć do pozostałych przychodów uzyskanych z tego tytułu i opodatkować podatkiem dochodowym zgodnie z zadeklarowaną w działalności formą opodatkowania (skala podatkowa, podatek liniowy, ryczałt lub karta podatkowa). W jaki sposób rozliczyć odszkodowanie z tytułu zakazu konkurencji na gruncie VAT? W celu ustalenia, czy odszkodowanie z tytułu zakazu konkurencji podlega opodatkowaniu podatkiem VAT, w pierwszej kolejności przytoczymy kluczowy w tej kwestii zapis w ustawie o 8 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od towarów i usług„Przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji”.Powyższy zapis wskazuje, że świadczenie usług to nie tylko wykonywanie określonych działań, lecz także powstrzymywanie się od pewnego rodzaju czynności. W przypadku wypłaty wynagrodzenia z tytułu zakazu konkurencji podatnik (osoba otrzymująca pieniądze) czerpie korzyści z tytułu powstrzymania się od konkurencyjnej działalności. Dodatkowo w tej sytuacji wskazać możemy również beneficjenta świadczenia, odnoszącego pewną korzyść o charakterze majątkowym. Jest nim oczywiście firma, w stosunku do której osoba świadcząca wcześniej usługi na podstawie umowy o współpracę zobowiązuje się do powstrzymania od wykonywania działalności konkurencyjnej. Dzięki temu podmiot ten zyskuje gwarancję ochrony swoich interesów i zachowania w tajemnicy informacji kluczowych dla przedsiębiorstwa. Obie te przesłanki wskazują jednoznacznie, że powyższe wynagrodzenie należy uznać za usługę i opodatkować podatkiem VAT. W konsekwencji odszkodowanie, jakie otrzyma przedsiębiorca w związku z obowiązującym go zakazem konkurencji, podlega opodatkowaniu zarówno podatkiem dochodowym, jak i podatkiem od towarów i usług. Odszkodowanie dla przedsiębiorcy objętego zakazem konkurencji w interpretacji indywidualnej Konieczność opodatkowania podatkiem od towarów i usług odszkodowania z tytułu zakazu konkurencji wskazane zostało w interpretacji indywidualnej z 15 października 2015 r. IBPP2/4512-651/15/WN, wydanej przed Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach. We wniosku przedstawione zostało następujące zdarzenie: przedsiębiorca zawarł ze spółką kontrakt menedżerski w przedmiocie zarządzania przedsiębiorstwem i zobowiązał się że po wygaśnięciu lub rozwiązaniu umowy nie będzie prowadził działalności konkurencyjnej wobec spółki przez określony czas. Z tytułu przestrzegania zakazu konkurencji przedsiębiorcy przysługiwało wynagrodzenie (odszkodowanie). Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach potwierdził, że odszkodowanie to powinno zostać opodatkowane podatkiem od towarów i usług:„Mając na uwadze przedstawiony stan prawny oraz opis sprawy należy stwierdzić, że czynność polegająca na powstrzymaniu się od działalności konkurencyjnej dla Spółki w zamian za wynagrodzenie ma charakter odpłatny. Zauważyć należy, że z opisu sprawy wynika, iż strony łączy stosunek prawny, ponadto umowa o zakazie konkurencji została zawarta przez Zarządzającego, jako podatnika podatku od towarów i usług (a zatem Wnioskodawca-Zarządzający nie korzystał w tym zakresie z wyłączenia wynikającego z art. 15 ust. 3 ustawy o podatku od towarów i usług), zaś otrzymane wynagrodzenie za powstrzymanie się od dokonywania określonych czynności stanowi ekwiwalent za konkretną usługę, którą w niniejszej sprawie jest powstrzymanie się od działalności konkurencyjnej wobec Spółki. Z kolei beneficjentem usługi, z uwagi na uzyskane w ten sposób zobowiązanie (gwarancję) nieprowadzenia przez Zarządzającego działalności konkurencyjnej jest Spółka. W konsekwencji uznać należy, że otrzymywane odszkodowanie, związane z prowadzoną przez Zarządzającego działalnością gospodarczą (w ramach bowiem tej działalności została zawarta umowa o zakazie konkurencji), na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług stanowi świadczenie usług podlegające opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług”. W jaki sposób udokumentować wynagrodzenie wypłacone z tytułu powstrzymania się od wykonywania działalności konkurencyjnej? Reasumując, możemy stwierdzić, że źródłem przychodu odszkodowania wypłaconego z tytułu zakazu konkurencji na mocy umowy o świadczenie usług zawartej w ramach działalności gospodarczej jest pozarolnicza działalność gospodarcza. Taki rodzaj wynagrodzenia powinien zostać również opodatkowany podatkiem od towarów i usług. W związku z powyższym przedsiębiorca, który otrzymał odszkodowanie w związku z powstrzymaniem się od wykonywania działalności konkurencyjnej w stosunku do danej firmy, powinien wystawić fakturę VAT. Na tej podstawie wykazany zostanie przychód z działalności oraz odprowadzony podatek od towarów i usług. Wynagrodzenie z tytułu zakazu konkurencji a zawieszenie działalności gospodarczej Może się zdarzyć, że osoba prowadząca firmę i powstrzymująca się od wykonywania działalności konkurencyjnej względem podmiotu, dla którego uprzednio świadczyła usługi, będzie zmuszona do zawieszenia działalności gospodarczej. Niejednokrotnie wynagrodzenie z tytułu zakazu konkurencji wypłacane jest natomiast w ratach, co oznacza, że przychód powstaje wówczas w okresie zawieszenia firmy. W takiej sytuacji przedsiębiorca, który otrzymał całość lub część odszkodowania z tytułu powstrzymania się od wykonywania działalności konkurencyjnej, powinien na bieżąco wykazywać przychód w podatkowej księdze przychodów i rozchodów. Z uwagi na zawieszenie działalności gospodarczej przedsiębiorca jest zwolniony z uiszczania zaliczek na podatek dochodowy, co oznacza, że powstały przychód z tytułu wypłaty odszkodowania rozliczyć należy: w miesiącu odwieszenia działalności – w razie, gdy odwieszenie firmy nastąpi jeszcze w trakcie roku podatkowego; w deklaracji rocznej PIT – w przypadku, gdy odwieszenie działalności nastąpi po zakończeniu roku lub wcale. Przedsiębiorca, który zawiesił firmę i otrzymuje wynagrodzenie z tytułu powstrzymania się od wykonywania działalności konkurencyjnej, nie zostaje zwolniony z obowiązku comiesięcznego lub kwartalnego składania deklaracji VAT i pliku JPK oraz regulowania zobowiązania z tytułu VAT. Czy zapis o zakazie konkurencji w umowie zlecenia jest dozwolony? Tak – zapis o zakazie konkurencji w umowie zlecenia jest jak najbardziej dozwolony i zgodny z prawem. W tym artykule rozważymy przypadek, gdy umowa zlecenia zawierana jest pomiędzy przedsiębiorcą, a zleceniobiorcą, który NIE jest przedsiębiorcą. Czytaj dalej >>> Zakaz konkurencji w umowie Zakaz konkurencji występuje niemal w każdej umowie B2B oraz w umowach cywilnoprawnych, często pojawia się również w umowie o pracę. Co do zasady, zakaz konkurencji polega na powstrzymywaniu się pracownika od działalności konkurencyjnej, w czasie trwania współpracy lub po jej zakończeniu, od działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy. Działalność konkurencyjną należy rozumieć, jako działalność naruszającą istotny interes pracodawcy. Przy czym może to być zarówno działalność rozumiana jako wykonywanie konkretnych czynności, jak i praca na rzecz podmiotów wymienionych w umowie o zakazie się, jak rozumieć postanowienia dotyczące zakazu konkurencji w umowie. Zakaz konkurencji - umowa B2B, a umowa o pracę Zakaz konkurencji zawierany w ramach umowy B2B (oraz w umowach cywilnoprawnych) zasadniczo różni się o zakazu konkurencji zawieranego w umowie o pracę. Zakaz konkurencji w umowie o pracę zawieranej pomiędzy pracodawcą, a pracownikiem został szczegółowo uregulowany w Kodeksie Pracy. Istotną różnicą w regulacji jest odszkodowanie, które powinno być zagwarantowane pracownikowi za zakaz konkurencji obowiązujący po ustaniu stosunku pracy. Odszkodowanie nie może być niższe od 25% wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika przed ustaniem stosunku pracy przez okres odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu konkurencji. Nie istnieją regulacje, gwarantujące podobną rekompensatę za powstrzymywanie się od działalności konkurencyjnej po ustaniu współpracy na podstawie umowy B2B. W zależności od okoliczności, brak zastrzeżenia odszkodowania może być uznany przez sąd za naruszenie zasad współżycia społecznego. Różne będą skutki niestosowania się do zakazu konkurencji wobec pracownika zatrudnionego na podstawie umowy o pracę, a wobec osoby zatrudnionej na podstawie umowy B2B. Pracodawca w sytuacji nieprzestrzegania zakazu może rozwiązać stosunek pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika, dochodzić odszkodowania za powstałą szkodę, a także dochodzić zapłaty kar umownych jeśli były zastrzeżone. W umowie B2B zgodnie z zasadą swobody umów, skutki nieprzestrzegania zakazu konkurencji określa podpisana przez strony umowa. Nie wykluczone, że takie naruszenie będzie skutkowało odpowiedzialnością za czyn nieuczciwej konkurencji, odpowiedzialnością karną lub poruszało kwestie prawnoautorskie. Najważniejsze elementy zakazu konkurencji w umowie B2B: Zachowanie formy pisemnej. Oznaczenie stron. Czas obowiązywania zakazu konkurencji (w czasie trwania współpracy/po ustaniu współpracy). Zakres zakazu konkurencji. Odszkodowanie za powstrzymywanie się od działalności konkurencyjnej (po ustaniu współpracy). Skutki złamania zakazu konkurencji - kara umowna. Rozwiązanie umowy o zakazie konkurencji. Zakaz konkurencji w umowie - strony i okres obowiązywania Zakaz konkurencji może zostać włączony jako klauzula w umowie B2B (umowie cywilnoprawnej, umowie o pracę) lub stanowić osobną umowę. Podpisując umowę o zakazie konkurencji musimy pamiętać, że dla zachowania ważności, powinna zostać zawarta w formie pisemnej. Strony umowy powinny być możliwie najdokładniej opisane, włącznie z podaniem nr NIP czy KRS. Wiedza na temat podmiotu, z którym podpisywana jest umowa i wobec kogo ponoszona jest odpowiedzialność za realizację jej postanowień jest absolutną podstawą przy zawieraniu jakiejkolwiek umowy. Pomoże to uniknąć nieporozumień w przyszłości. Okres, na jaki zawierany jest zakaz konkurencji w umowie B2B, kształtuje się zgodnie z zasadą swobody umów i zgodną wolą stron. Nie powinien to być jednak okres przesadnie długi. O ile oczywistym jest obowiązywanie zakazu konkurencji (w razie, gdy taka klauzula została zamieszczona w umowie) w czasie trwania współpracy, o tyle po jej ustaniu zakaz konkurencji może zostać zawarty na oznaczony czas. Granice wyznaczają zasady współżycia społecznego. Z perspektywy pracownika korzystnie będzie ustanowić zakaz konkurencji przez jak najkrótszy okres (zazwyczaj od pół roku do 2 lat) szczególnie, jeżeli druga strona nie przewiduje rekompensaty za okres powstrzymywania się od działalności konkurencyjnej. Z jakim zakazem konkurencji możemy się spotkać? Zakaz konkurencji obowiązujący w czasie trwania umowy. Zakaz konkurencji obowiązujący przez oznaczony czas po ustaniu umowy. Umowa zawiera w swojej treści klauzule dotyczące zakazu konkurencji. Dodatkowa/osobna umowa o zakazie prowadzenia działalności konkurencyjnej. Zakres zakazu konkurencji w umowie - czy rezygnujemy z dalszego rozwoju zawodowego? Rozważając podpisanie klauzuli o zakazie konkurencji powinniśmy pamiętać, że zakaz nie powinien być bezwzględnym zakazem wykonywania jakiejkolwiek pracy w branży, którą się zajmujemy. Przedmiot zakazu konkurencji musi być szczegółowo opisany, konkretny i adekwatny do przedmiotu działalności pracodawcy, który został ujęty w przepisach prawa, postanowieniach aktów założycielskich, statutów lub umów. Innymi słowy, umowa o zakazie konkurencji nie może zawierać postanowień, które zobowiązywałyby pracownika do niepodejmowania działalności niepokrywającej się z działalnością pracodawcy. Wobec faktu, że przesłanką działalności konkurencyjnej jest naruszenie lub zagrożenie interesom pracodawcy, w jej zakres wpisuje się działalność pracodawcy faktycznie prowadzona, uboczna oraz zaplanowana. W praktyce zakres działalności konkurencyjnej wyznacza pracodawca, gdyż to on jest stroną umowy mająca interes w jej zawarciu i występującą z taką inicjatywą. Definicja działalności konkurencyjnej nie została uregulowana przez ustawodawcę, dlatego ocena czy doszło do naruszenia zakazu konkurencji wiąże się z każdorazową analizą stanu faktycznego i dotyczące zakazu konkurencji powinny zawierać określenie terytorium, na obszarze którego będzie obowiązywał zakaz powstrzymywania się od działalności konkurencyjnej. Przykłady działalności konkurencyjnej: Wykonywanie osobistej pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej, umowy o pracę, w ramach działalności gospodarczej na rzecz konkurencji. Prowadzenie konkurencyjnego przedsiębiorstwa (w imieniu własnym lub za pośrednictwem osoby trzeciej). Pełnienie funkcji w organach spółki o zbliżonej działalności. Występowanie w roli agenta, pełnomocnika, prokurenta podmiotu konkurencyjnego. Udział w przedsięwzięciach, transakcjach handlowych, których skutki odnoszą się (nawet potencjalnie i częściowo), do tego samego kręgu odbiorców. Odszkodowanie za powstrzymywanie się od działalności konkurencyjnej W stosunku do umowy B2B i umów cywilnoprawnych, nie przewidziano rekompensaty za powstrzymywanie się od działalności konkurencyjnej po rozwiązaniu umowy. Gwarancję wypłaty odszkodowania za przestrzeganie zakazu konkurencji po ustaniu stosunku pracy zawierają wyłącznie przepisy regulujące stosunek pracy (o czym była mowa powyżej).Konsekwencją jednodniowego opóźnienia w zapłacie odszkodowania, będzie wygaśnięcie zakazu konkurencji. Nie oznacza to jednak zwolnienia pracodawcy z obowiązku dalszej wypłaty konkurencji zawierany po ustaniu łączącej strony umowy, powinien odnosić się do pracowników, którzy mają dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę. Niejednolite orzecznictwo w zakresie zakazu konkurencji bez odszkodowania: Zgodnie z pierwszym poglądem Sąd Najwyższy uznał, że zakaz powstrzymywania się od działalności konkurencyjnej przez okres 3 lat od ustania umowy (zatrudnienie cywilnoprawne w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej), jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, a zatem nieważne. Sąd odniósł się do przepisów kodeksu pracy, które przewidują odszkodowanie za okres obowiązywania zakazu konkurencji uznając, że brak rekompensaty w powyższych przypadku, jest sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. - wyrok SN, sygn. III CKN 579/01. Drugi pogląd opowiada się za szeroką swobodą kontraktową i dopuszczenia zawierania zakazu konkurencji pomimo braku ekwiwalentu w postaci wynagrodzenia. W sprawie, zawarcie zakazu konkurencji po ustaniu umowy o świadczenie usług na okres roku, uznano za zgodne z naturą stosunku prawnego i nienaruszające zasad współżycia społecznego - wyrok SN, V CSK 30/13. Kara umowna w umowie o zakazie konkurencji Pracodawca lepiej zabezpieczy swoje interesy, na wypadek gdyby pracownik nie stosował się do powstrzymywania od działalności konkurencyjnej, jeżeli zastosuje karę umowną. Wymagalność kary umownej zależy od samego faktu naruszenia zakazu konkurencji, nie jest wymagane udowodnienie szkody. Ustalając wysokość kary umownej, trzeba mieć na uwadze, że może ona podlegać miarkowaniu, gdy zobowiązanie było w znacznej części wykonane, bądź gdy jej wysokość jest rażąco wygórowana. Jako kryterium przyjmuje się wysokość odszkodowania i okoliczności, które pojawiły się po zawarciu umowy, dotyczące rozmiaru poniesionej szkody oraz zachowania pracownika związanego z przestrzeganiem perspektywy pracodawcy, w klauzuli o zakazie konkurencji powinien znaleźć się zapis o możliwość dochodzenia odszkodowania na zasadach ogólnych przenoszącego wysokość kary umownej. Jak określić wysokość kary umownej: Kara nie powinna być rażąco wygórowana (kryterium racjonalności). Porównanie do wysokości odszkodowania za powstrzymywanie się od działalności konkurencyjnej po ustaniu umowy. Rozmiar potencjalnej szkody, która może powstać w wyniku naruszenia zakazu. Nie wiesz jak rozumieć zakaz konkurencji w umowie B2B? A może jesteś pracodawcą i nie wiesz jak napisać skuteczną klauzulę o zakazie konkurencji? Zapraszamy! LEGALBAY Kancelaria Prawna Anna Musiał +48 507 517 365 biuro@ icvp.